Gafletten hoşgörüye


Tasavvuf terimleri ile ilgili yazılara devam ediyorum. Ramazan ayı boyunca tasavvuf terimleri sözlüğünden seçtiklerime yer vereceğimi belirtmiştim daha önce. Bugün de kaldığım yerden devam ediyorum.


Pek çok terimi, sözcüğü anlamını bilmeden kullanıyoruz bazen. Günlük hayatımıza yerleşmiş bu sözcüklerin yanlış kullanımı birbirimizi anlamamızı engelleyebiliyor zaman zaman.
Örneğin birine gıbta edebilirsiniz; ama kıskançlık hoş karşılanmayan bir durumdur. Azimli bir insansanız bir iş için çalışıp çabalar elinizden geleni yaparsınız; ama hırslıysanız gözünüz hiçbir şeyi görmez, kendinize hatta başkalarına zarar verebilirsiniz.

Hemen her sözcük insan ruhunun aynasıdır. Düşündüklerinin, yaptıklarının, hissettiklerinin. Bakalım bu seferki seçimlerimde neler var?

Gaflet: Aymazlık, dalgınlık, dikkatsizlik. (Tas.) Nefsin arzularına uymak, zamanı boşa geçirmek, önemli bir şeyin önemini kavrayamamak, değerli bir şeyin kıymetini takdir edememek. (Ta’rîfat) Kalbin Hak’tan gafil olması, onun zikrinden mahrum kalması. İşlenen bir günahın tevbesinden gâfil olmak o günahı işlemekten daha beterdir. (Sülemi, 332). Gaflet, derin bir uykudur (Sülemi, 106, 271, 249). Gaflette olan kişilere gâfil ve ehl-i gaflet denir.

Gıbta: İmrenme. (Tas.) Bir kimsenin, başkalarının sahip oldukları nimete, onların bu nimetten mahrum kalmalarını temenni etmeksizin o nimeti kendisi için de istemesi. (Ta’rîfat)

Gıybet: Çekiştirme, koğuculuk. (Tas.) Bir kişinin fena hallerini ve kötü huylarını gıyabında söyleme. Yüzüne karşı söylenirse buna hakaret (şetm) denir. Bir kimseden, onun bulunmadığı yerde duyması halinde hoşlanmayacağı bir biçimde söz etmek.

Hased: Çekememe. (Tas.) Hased edilenin elindeki maddi ve manevi imkân ve hasletlerin yok olmasını hırsla arzulamak. (Kuşeyri, 72. Ta’rîfat)

Hayır: İyilik, güzellik, fayda. (Tas.) Var olan her şey, bütün mevcudat. Mutasavvıflara göre var olan her şey hayırdır, yokluk ise şerdir. Onun için: «Olanda hayır vardır.» (el-Hayr fî-mâ Vakaa) derler. Tüm hayırların esası bütün edip etmelerde, tutum ve davranışlarda edeb gözetmektir. (Sülemî, 400)

Hazm: Sindirme, katlanma. (Tas.) Ufak tefek hataları mesele yapmamak, basit hususları yakınma ve sızlanma vesilesi yapmamak, alıngan olmamak, gönlü geniş olmak (sia-ı sadr.)

Hırs: Tutku, öfke. (Tas.) a) Bir şeyi elde etmek için kişinin olanca gücü ile çabalaması. (Ta’rîfat. Tehanevi, I, 308.) b) Gayeye varmak için her vasıtayı meşru ve mubah görme, hedefe ulaşmak için haram-helal dememek, hak hukuk gözetmemek, ihtiraslı olmak. c) Tamahkâr olmak, kanaatkâr olmamak.

Hoşgörme: Her şeye rıza gözüyle bakma, müsamahalı olma, kaderin her türlü cilvesini gönül hoşluğuyla karşılama, Allah’ın yarattığı her şeyi beğenme.

 (Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Dr. Süleyman ULUDAĞ, Marifet Yayınları, İstanbul 1991)

Bu Haftaki Tercihleriniz

Devrik cümle anlatım bozukluğu mudur?

Resim
Bugün kafaları karıştıran bir konuyu seçtim. Kafaları karıştıran diyorum; çünkü “Devrik cümle anlatım bozukluğu mudur?” sorusuna bazı kişiler “Evet” bazıları da “Hayır” cevabını veriyor. Peki, bunun doğrusu nedir? Devrik cümle anlatım bozukluğu sebebi midir bakalım. Önceki yazılarımda da değinmiştim. Bazı konular farklı görüşlere fazlasıyla açık. Yararlandığınız kaynağa göre anlatımınız ya da cevabınız şekil alabiliyor. Şöyle ki: Her dilin belli kuralları, söz dizimi vardır. Tıpkı trafik kuralları ya da futbol kuralları gibi. Dili kullanan kişilerin de bu kurallara uyması gerekir. Böylelikle dil, dolayısıyla kültür, varlığını idame ettirir. Dilimizde de yüklem dediğimiz bölüm cümlenin sonunda bulunur . “ Dün akşam beni aramış .” örneğinde olduğu gibi. Ancak biz bunu günlük kullanımda “ Dün akşam aramış beni ” şeklinde de kullanabiliriz. İkinci cümle “ devrik cümle ”dir; ama cümlede anlatım bozukluğu yoktur . Cümlenin “devrik” olması, onda “anlatım bozukluğu” olduğunu gö...
Yazının devamı »

Türkçe ve edebiyat derslerinde metin yorumu

Resim
Türkçe ve edebiyat dersi denince genellikle aklımıza kitap okumak ya da yazı yazmak gelir. Oysaki bu dersler farklı disiplinleri içinde barındırır. Okuma, yazma, dinleme, konuşma. Bunlar masanın ayakları gibidir. Hepsine de ihtiyaç vardır. Biri ya da ikisi ilginizi daha çok çekiyor olabilir, belki de onlarda daha başarılısınızdır; ancak edebiyat bir bütündür ve her şeye rağmen bu dört unsur birbirinden ayrı düşünülemez. İlk ve ortaokulda Türkçe dersi gören öğrencilerimiz lise döneminde edebiyatla da tanışmaktadır. “Dil ve Anlatım”, “Türk Edebiyatı” adındaki iki ders geçtiğimiz yıldan itibaren “Türk Dili ve Edebiyatı” halinde tek derse dönüştürüldü. Tıpkı eski yıllarda olduğu gibi. Ancak bugünkü konumuz o değil. Bugün Türkçe veya edebiyat derslerindeki metin okuma, yorumlama konusuna kısaca değinmek istiyorum. Bazı sınıflarda ya da bazı öğrenci gruplarıyla işlediğim ders ya da yaptığım çalışmalar kolaylıkla ilerliyor. Bazı sınıflarda ise aynı verimi alamıyorum. Peki, ama neden? ...
Yazının devamı »

Cönk nedir?

Resim
Pek çok şeyi not aldığınız küçük bir “akıl defteri”niz var mı? Özellikle eskiden bu tür defterler daha çokmuş tabii. Büyüklerimiz adres, ilaç ismi, beğendiği bir dörtlük, bazen bir dua, hatta bir yemek tarifini yazarmış defterlerine. Bir de şiir defterleri var tabii. Özellikle genç kızların beğendiği söz ve şiirleri yazıp büyük bir özenle sakladığı… Teknoloji çağında bilgisayar, tablet, cep telefonu varken bunlar hâlâ duruyor mu, demeyin. Ben de zaman zaman özellikle kız öğrencilerimde bu “şiir defter”lerinden gördüğüm için yazabiliyorum bunları. Ya siz, sizin de bir şiir defteriniz var mı? Yukarıdaki  defterin halk edebiyatındaki "cönk"le benzerlikleri neler? İşte günümüzün bu “akıl” ya da “şiir” defterlerinin bir benzeri halk edebiyatında da yer almakta. Edebi ürün olarak andığımız bu defterlerin özel bir de adı var. Bu defterlere “cönk” diyoruz. Üniversite sınav sorularında bile yer almış. Siz de “Cönk nedir?” diye merak ediyorsanız: “Halk edebiyatında ...
Yazının devamı »

Gamsız'ın Ölümü

Resim
Reşat Nuri Güntekin'in beğeniyle bir o kadar da hüzünle okuduğum hikâyelerinden biridir "Gamsız'ın Ölümü". Aşağıdaki metin 11. sınıf kitabında yer alıyor olsa da her kademeden öğrenci hemen hemen aynı ilgi ve hüzünle okur bu parçayı. Sınıfta rahatlıkla okunup işlenecek metinlerden biridir. Üzerine söylenecek o kadar çok şey var ki sınıf içerisinde öğrencilerle birlikte hangi rüzgârlarla nerelere savrulacağınızı asla bilemezsiniz. Her sınıfın, her öğrencinin muhayyilesinde ya da hayatının bir noktasında ona eşlik etmiş bir "Gamsız" mutlaka vardır. Bu sebeple  hikâyeyi buraya da almak istedim. GAMSIZ’IN ÖLÜMÜ O sabah, ana mektebinin bahçesinde fevkalâde bir telaş ve canlılık vardı. Talebe bayramı günüydü. İlk ve orta mektepler, kafile kafile marşlar söyleyerek sokaklardan geçiyor, şehrin uzak mesirelerine dağılıyorlardı. En ihtiyar talebesi altı yaşında olan bu ana mektebinin o kadar uzaklara götürülmesine imkân yoktu. Onlar, bayramlarını -kendi min...
Yazının devamı »

Şimdi Kuşa Benzedin

Resim
Herkese Merhaba, Bugün aslında farklı bir başlıkla sizlerle birlikte olmayı planlıyordum; ama işler değişti. Bir iki gün önce sosyal medyada – özellikle twitter'da – tartışılan konuyu görünce ben de konu hakkındaki fikirlerimi dile getirmek istedim. Nasreddin Hoca’nın bir fıkrası (!) üzerine yapılan bir değerlendirmeydi. Şöyle ki: Muhtemelen bir ilkokul kitabından bir fotoğraf paylaşılmış ve bunun üzerine yorumlar yapılmış. Fotoğrafta aşağıdaki fıkra yer almakta: Yorum yapan kişiler çocuk kitaplarında yer alan bu tür metinlerin çocukların psikolojisini bozacağından söz etmiş. Bu tip metinleri okuyan çocukların ileride hayvanlara kötü davranacağı hakkında birtakım sözler sarf edilmiş. Tabii ki twitlerin bir kısmı “yayınevini kapatalım”, “bu metinleri yasaklayalım” tarzında. Bunun “Nasreddin Hoca” fıkrası olarak pek çok kitapta yer aldığından çoğu kişinin haberi yok anlaşılan. Muhtemelen Hoca’mızın meşhur fıkralarının yanında bu, epey arkada kalmış; bu sebeple d...
Yazının devamı »