İntihal nedir?


Özellikle son yıllarda gittikçe artan “intihal” bugünkü başlığımız. Bu konuya değinmek istedim; çünkü son yıllarda artan bu tip kullanımlar edebiyatın o naif dünyasını zedelerken gençlerin de kafasını oldukça karıştırıyor. Ünlü şairlerin ya da yazarların sözleri hatta şiirleri, yazıları değiştirilerek sanki yeni yazılmış gibi aktarıldığı için eserin asıl yazarı hakkında kafalarda soru işaretleri oluşabiliyor.
Özellikle genç yazarların (!) tercih ettiği bu yöntem ne kadar sağlıklı tartışılır. Tartışılır diyorum; çünkü “yaratıcı yazarlık” adı altında yapılan bazı çalışmalar bunun normal olduğunu empoze etmeye çalışıyor. Eskiden de böyle çalışmalar yapıldığından dem vurarak yazar adaylarına çeşitli önerilerde bulunabiliyorlar.
Konuyu detaylandırmadan önce bazı sözcüklerin sözlük anlamlarına bakalım. TDK’nin internet sitesi bu konudaki en büyük yardımcılarımdan.

intihal: aşırma
aşırma: edebiyat Başkalarının yazılarından bölümler, dizeler alıp kendisininmiş gibi gösterme veya başkalarının konularını benimseyip değişik bir biçimde anlatma, intihal
alıntı: edebiyat Bir yazıya başka bir yazarın yazısından alınmış parça, aktarma, iktibas
nazire: 1.isim Karşılık olarak, benzetilerek yapılan davranış, söz
             2.edebiyat Başka bir manzume örnek alınarak aynı ölçü ve aynı uyakla yazılan şiir

İlk önce alıntıyla başlamak istiyorum.

Sartre şöhrete pek önem vermeyen, yapıtlarıyla kalıcı olma özleminde bir büyük düşünür, bir büyük insan. Deha duygusu, deha inancı gelişe gelişe, alçakgönüllü bir yazarlık sanatında düğümleniyor. Ne demiş Boileau? “Deha uzun bir sabırdır.” Evet, Sartre uzun boylu bir sabır sonunda varmıştır dehaya.

Örnekte görüldüğü üzere bir yazı içerisinde ünlü bir kişinin sözü aktarılabilir. Ancak bu tip kullanımlarda biz alıntılanan bölümünün kime ait olduğunu biliriz; çünkü yazıda belirtilmek durumundadır. Sözün kime ait olduğunu hatırlayamasak da en azından alıntı olduğunu okuyucuya hissettiririz. 

Nazire daha çok Divan Edebiyatı’nda görülmekteydi. Ancak burada sözcüklerin eş anlamlılarını kullanarak ya da sözcüklerin yerini değiştirerek bir eser oluşturma söz konusu değildi. Açıklamada da görüldüğü üzere nazire bir şairin şiirine karşılık “aynı ölçü ve uyakla” yazılan şiirdir. Konu  aynı olabilir ya da yazılana cevap niteliği taşıyabilir belki ama günümüzdeki gibi “kopyala yapıştır” aynı şeyleri yazmak nazirede söz konusu bile olamazdı.

Bir şiire çok sayıda nazîre yazılması o şiirin beğenildiğini gösteren önemli bir ölçüttür. Nazîreleri incelemek, edebiyat tarihinde şiirin gelişim çizgisinin belirlenmesi için son derece önemlidir.
Fuzulî’nin,

Hayret ey büt sûretün gördükde lâl eyler beni
Sûret-i hâlüm gören sûret hayâl eyler beni

matla beytiyle başlayan gazeline asırlar sonra Nedîm,

Bûs-i la’lün şöyle sîr-âb-ı zülâl eyler beni
Kim gören âb-ı hayât içmiş hayâl eyler beni

matlaıyla başlayan bir nazîre söylemiştir.

Nazire örnek alınan şiirle aynı düşünceler etrafında yazılır. Eğer nazîrede örnek alınan şiirin aksi yönde bir anlam ifade edilirse bu nazîre nakîza adını alır.
(Eski Türk Edebiyatına Giriş, Prof. Dr. Yekta Saraç, Anadolu Üniversitesi, 2013)

Günümüzün moda sözcüğü ise “intihal”. Ne yazık ki pek çok yazar (!) özellikle eski şairlerin dizelerini alıp biraz değiştiriyor ya da ülkemizde baskısı olmayan yurt dışında da pek popülaritesi bulunmayan kitapları tespit edip kendi yazmış gibi çevirip yayınlıyor. Örnek vermem gerekirse bir süre önce “ZülfüLivaneli’nin Romanını Çaldılar” başlığıyla yayımlanan yazıya göz atmanızı öneririm. Bu, örneklerden yalnızca bir tanesi.
Daha vahim durumlar da söz konusu. Nilgün Bodur’un yazmış olduğu ve pek çok kitapsever tarafından “Bu nasıl kitap?”, “Bu tip kitapların basımına nasıl izin veriliyor?”, “Kâğıt israfı” denilen – ancak okur sayısının fazla olduğunu da belirtmem gerekir – kitapta bir cümle vardı. Bu cümlenin Anne Farnk’ın Hatıra Defteri’nden aşırıldığı söylendi. Ancak kitabı okuyanlar kitapta böyle bir ifade olmadığından söz ettiler. Yazıyı okumak isterseniz: “Nilgün Bodur’unKitabı…”
Bu örnekten de anlaşılacağı gibi internet üzerinde beğenide bulunduğumuz sözlerin sahibi kimdir diye çok iyi araştırmamız gerekiyor. “bilgi çağı”nda ne yazık ki müthiş bir “bilgi kirliliği” yaşıyoruz. İşin doğrusunu bulmak için yine internete başvurduğumuz için bilgiler de iyice karışıyor.
Buna bir örnek daha vermek isterim. Haydar Ergülen’in bir sözü de yıllardır Yaşar Kemal’e atfedilmekteymiş. Geçenlerde bir vesileyle Haydar Ergülen bunu açıklama gereği hissetmiş.

Haydar Ergülen'in 3 Eylül 2018 tarihli twitter hesabından

Dediğim gibi. Bu örnekler birkaç tane olsa iyi. Ancak o kadar fazla ki artık takip etmek gittikçe zorlaşıyor. Hatta bu tip karışıklıklar dergi bile toplatıyor. Örnek mi: Edebiyat Dergisi Bilgi Kirliliği TuzağınaDüşerse

Güvenilir siteler bu durumda önem kazanmakta. Benim de bir edebiyat öğretmeni olarak “kitap pınarım” ve “edebiyat pınarım” adlı blogları açmamın sebeplerinden biri,  - ilgilenenlere - bilgiyi kaynağından ulaştırma çabası.
Elimden geldiğince, gücüm yettiğince...                                                                                                      


Bu Haftaki Tercihleriniz

Devrik cümle anlatım bozukluğu mudur?

Resim
Bugün kafaları karıştıran bir konuyu seçtim. Kafaları karıştıran diyorum; çünkü “Devrik cümle anlatım bozukluğu mudur?” sorusuna bazı kişiler “Evet” bazıları da “Hayır” cevabını veriyor. Peki, bunun doğrusu nedir? Devrik cümle anlatım bozukluğu sebebi midir bakalım. Önceki yazılarımda da değinmiştim. Bazı konular farklı görüşlere fazlasıyla açık. Yararlandığınız kaynağa göre anlatımınız ya da cevabınız şekil alabiliyor. Şöyle ki: Her dilin belli kuralları, söz dizimi vardır. Tıpkı trafik kuralları ya da futbol kuralları gibi. Dili kullanan kişilerin de bu kurallara uyması gerekir. Böylelikle dil, dolayısıyla kültür, varlığını idame ettirir. Dilimizde de yüklem dediğimiz bölüm cümlenin sonunda bulunur . “ Dün akşam beni aramış .” örneğinde olduğu gibi. Ancak biz bunu günlük kullanımda “ Dün akşam aramış beni ” şeklinde de kullanabiliriz. İkinci cümle “ devrik cümle ”dir; ama cümlede anlatım bozukluğu yoktur . Cümlenin “devrik” olması, onda “anlatım bozukluğu” olduğunu gö...
Yazının devamı »

Türkçe ve edebiyat derslerinde metin yorumu

Resim
Türkçe ve edebiyat dersi denince genellikle aklımıza kitap okumak ya da yazı yazmak gelir. Oysaki bu dersler farklı disiplinleri içinde barındırır. Okuma, yazma, dinleme, konuşma. Bunlar masanın ayakları gibidir. Hepsine de ihtiyaç vardır. Biri ya da ikisi ilginizi daha çok çekiyor olabilir, belki de onlarda daha başarılısınızdır; ancak edebiyat bir bütündür ve her şeye rağmen bu dört unsur birbirinden ayrı düşünülemez. İlk ve ortaokulda Türkçe dersi gören öğrencilerimiz lise döneminde edebiyatla da tanışmaktadır. “Dil ve Anlatım”, “Türk Edebiyatı” adındaki iki ders geçtiğimiz yıldan itibaren “Türk Dili ve Edebiyatı” halinde tek derse dönüştürüldü. Tıpkı eski yıllarda olduğu gibi. Ancak bugünkü konumuz o değil. Bugün Türkçe veya edebiyat derslerindeki metin okuma, yorumlama konusuna kısaca değinmek istiyorum. Bazı sınıflarda ya da bazı öğrenci gruplarıyla işlediğim ders ya da yaptığım çalışmalar kolaylıkla ilerliyor. Bazı sınıflarda ise aynı verimi alamıyorum. Peki, ama neden? ...
Yazının devamı »

Cönk nedir?

Resim
Pek çok şeyi not aldığınız küçük bir “akıl defteri”niz var mı? Özellikle eskiden bu tür defterler daha çokmuş tabii. Büyüklerimiz adres, ilaç ismi, beğendiği bir dörtlük, bazen bir dua, hatta bir yemek tarifini yazarmış defterlerine. Bir de şiir defterleri var tabii. Özellikle genç kızların beğendiği söz ve şiirleri yazıp büyük bir özenle sakladığı… Teknoloji çağında bilgisayar, tablet, cep telefonu varken bunlar hâlâ duruyor mu, demeyin. Ben de zaman zaman özellikle kız öğrencilerimde bu “şiir defter”lerinden gördüğüm için yazabiliyorum bunları. Ya siz, sizin de bir şiir defteriniz var mı? Yukarıdaki  defterin halk edebiyatındaki "cönk"le benzerlikleri neler? İşte günümüzün bu “akıl” ya da “şiir” defterlerinin bir benzeri halk edebiyatında da yer almakta. Edebi ürün olarak andığımız bu defterlerin özel bir de adı var. Bu defterlere “cönk” diyoruz. Üniversite sınav sorularında bile yer almış. Siz de “Cönk nedir?” diye merak ediyorsanız: “Halk edebiyatında ...
Yazının devamı »

Gamsız'ın Ölümü

Resim
Reşat Nuri Güntekin'in beğeniyle bir o kadar da hüzünle okuduğum hikâyelerinden biridir "Gamsız'ın Ölümü". Aşağıdaki metin 11. sınıf kitabında yer alıyor olsa da her kademeden öğrenci hemen hemen aynı ilgi ve hüzünle okur bu parçayı. Sınıfta rahatlıkla okunup işlenecek metinlerden biridir. Üzerine söylenecek o kadar çok şey var ki sınıf içerisinde öğrencilerle birlikte hangi rüzgârlarla nerelere savrulacağınızı asla bilemezsiniz. Her sınıfın, her öğrencinin muhayyilesinde ya da hayatının bir noktasında ona eşlik etmiş bir "Gamsız" mutlaka vardır. Bu sebeple  hikâyeyi buraya da almak istedim. GAMSIZ’IN ÖLÜMÜ O sabah, ana mektebinin bahçesinde fevkalâde bir telaş ve canlılık vardı. Talebe bayramı günüydü. İlk ve orta mektepler, kafile kafile marşlar söyleyerek sokaklardan geçiyor, şehrin uzak mesirelerine dağılıyorlardı. En ihtiyar talebesi altı yaşında olan bu ana mektebinin o kadar uzaklara götürülmesine imkân yoktu. Onlar, bayramlarını -kendi min...
Yazının devamı »

Şimdi Kuşa Benzedin

Resim
Herkese Merhaba, Bugün aslında farklı bir başlıkla sizlerle birlikte olmayı planlıyordum; ama işler değişti. Bir iki gün önce sosyal medyada – özellikle twitter'da – tartışılan konuyu görünce ben de konu hakkındaki fikirlerimi dile getirmek istedim. Nasreddin Hoca’nın bir fıkrası (!) üzerine yapılan bir değerlendirmeydi. Şöyle ki: Muhtemelen bir ilkokul kitabından bir fotoğraf paylaşılmış ve bunun üzerine yorumlar yapılmış. Fotoğrafta aşağıdaki fıkra yer almakta: Yorum yapan kişiler çocuk kitaplarında yer alan bu tür metinlerin çocukların psikolojisini bozacağından söz etmiş. Bu tip metinleri okuyan çocukların ileride hayvanlara kötü davranacağı hakkında birtakım sözler sarf edilmiş. Tabii ki twitlerin bir kısmı “yayınevini kapatalım”, “bu metinleri yasaklayalım” tarzında. Bunun “Nasreddin Hoca” fıkrası olarak pek çok kitapta yer aldığından çoğu kişinin haberi yok anlaşılan. Muhtemelen Hoca’mızın meşhur fıkralarının yanında bu, epey arkada kalmış; bu sebeple d...
Yazının devamı »