Tasavvuf nedir?

“edebiyat pınarım”da bugünden itibaren birkaç hafta boyunca konumuz “Tasavvuf Edebiyatı”. Bu konu başlığında “tasavvuf nedir” sorusuna cevap arayacağız. Tasavvufi terimler, tasavvufun edebiyata yansıması diğer yazılarımın konusunu teşkil edecek.

TASAVVUF NEDİR?
“Tasavvuf; nefsi kötü istek ve duygulardan arındırarak Allah’a yaklaşma, kudret ve sıfatları ile Allah’ı tanıma ve sevme biçiminde tanımlanabilecek dini öğretidir.
Tasavvufta dünyaya önem vermeme, başkalarını kendine tercih etme, azla yetinme, ibadetleri samimiyet ve coşku ile yerine getirme gibi ilkeler ön plandadır.”



TASAVVUFUN AÇIKLAMASI
Tasavvufun ne olduğunu bilebilmek, anlayabilmek belki de o yolda ilerlemekle mümkün; ancak biz tasavvuf erbaplarının açıklamalarından yola çıkarak sorularımıza cevap arayacağız.

“Tasavvufun konusu Allah’ın zatıdır. Tasavvuf, kâinatı vahdet-i vücut (tek varlık) görüşüyle açıklar.
Vahdet-i vücut görüşüne göre, kâinatta bilinen veya bilinmeyen her ne varsa ayrı ayrı varlıklar değildir. Bunlar aslında ‘tek’tir, ‘tek’ten yaratılmış olup yine o ‘tek’e döneceklerdir. Bir ve tek olan varlık ise Allah’tır. Bütün varlıklar, Allah’ın görüntüsü(sıfatları)dür.
Sûfiler bu görüşlerini su, gölge, dalga, ayna benzetmeleriyle açıklarlar. Bunlardan ayna benzetmesine göre, her tarafı aynayla kaplı bir odaya bir varlık girdiğinde nasıl binlerce varlık görünürse; tek varlık olan Allah da yokluk âleminde bütün sıfatlarıyla tecelli etmiştir. Bunun sonucunda aynadaki görüntüler gibi bu varlıklar oluşmuştur.  Bir gün tecelli sahibi görünmemek dilerse, bu varlıklar da yok olacaktır. Buna göre asıl varlık, bâki; gölge varlıklar ise fânidir. Sûfiler, bu fani âlemden baki âlemdeki asıl varlığa ulaşmaya çalışan insanlardır. Tasavvufta bu asıl varlığa ulaşma olayına fenafillâh denir. Tasavvufta asıl varlığa ulaşmak için yapılan manevi yolculuğa süluk, yolcuya da sâlik adı verilir. Bu yolculuk ancak bir rehber (mürşit, şeyh) yardımıyla gerçekleşir. Sâlik, rehberin yardımıyla, beş duyu organının keşfedemediği ilahi sırları, sezgi gücüyle keşfe başlar. Buna irfan denir. Mutasavvıflara göre, Allah, ilimle değil, irfanla bilinir. İrfanın kaynağı ise kalptir. Bunun için tasavvufta kalbin oldukça önemli bir yeri vardır.”

Yukarıdaki açıklamaya baktığımızda pek çok terim ve açıklama var. Bunlar bize tasavvuf anlayışının temelini veriyor. Tasavvufla ilgili bilgileri daha rahat anlayabilmek için öncelikle yukarıdaki açıklamaları kavramamız gerekiyor. Bu arada tasavvufun İslamiyet’ten tamamıyla kopuk, farklı bir düşünce tarzı olmadığını da vurgulayalım.

“İslami terbiyeye giren kişiye mürit, bunlara yardım eden rehbere de mürşit (şeyh) denir.”

Tasavvufta esas olan İslami kaidelere uygun bir şekilde süluka yani manevi yolculuğa devam etmektir. Ancak bu yolculukta Allah aşkı büyük önem taşır.

“Fenafillâh Allah’ın varlığında erimek, yok olmaktır. Bu makama ulaşmanın en kestirme yolu ‘aşk’tır. Aşksa mecazi ve ilahi olmak üzere iki türlüdür. Ölümlü, geçici varlık olan insana duyulan aşk bu nedenle ‘mecazi’, asıl ve mutlak varlık olan Allah’a duyulan aşksa bu nedenle ‘ilahi’ olarak tanımlanmıştır.”

Tasavvuf edebiyatımızda da etkisini göstermiştir. Tasavvufi hayatın edebiyata yansıması, tasavvuf şiirini ortaya çıkarmıştır. Bu şiirin ortaya çıkışı, kullanılan terimler, örnek metinler diğer yazılarımda sizlerle buluşacak kısmetse.

Edebiyatla ilgilenmeyi ve hayata gülümsemeyi unutmayın.

 (Türk Edebiyatı Kılavuzu, Yayın Denizi)
(Yusuf Aras, 9. Sınıf Türk Edebiyatı Dil ve Anlatım Konu Anlatımlı, Esen Yayınları, 9. Baskı, Eylül 2007)
                             

Bu Haftaki Tercihleriniz

Devrik cümle anlatım bozukluğu mudur?

Resim
Bugün kafaları karıştıran bir konuyu seçtim. Kafaları karıştıran diyorum; çünkü “Devrik cümle anlatım bozukluğu mudur?” sorusuna bazı kişiler “Evet” bazıları da “Hayır” cevabını veriyor. Peki, bunun doğrusu nedir? Devrik cümle anlatım bozukluğu sebebi midir bakalım. Önceki yazılarımda da değinmiştim. Bazı konular farklı görüşlere fazlasıyla açık. Yararlandığınız kaynağa göre anlatımınız ya da cevabınız şekil alabiliyor. Şöyle ki: Her dilin belli kuralları, söz dizimi vardır. Tıpkı trafik kuralları ya da futbol kuralları gibi. Dili kullanan kişilerin de bu kurallara uyması gerekir. Böylelikle dil, dolayısıyla kültür, varlığını idame ettirir. Dilimizde de yüklem dediğimiz bölüm cümlenin sonunda bulunur . “ Dün akşam beni aramış .” örneğinde olduğu gibi. Ancak biz bunu günlük kullanımda “ Dün akşam aramış beni ” şeklinde de kullanabiliriz. İkinci cümle “ devrik cümle ”dir; ama cümlede anlatım bozukluğu yoktur . Cümlenin “devrik” olması, onda “anlatım bozukluğu” olduğunu gö...
Yazının devamı »

Türkçe ve edebiyat derslerinde metin yorumu

Resim
Türkçe ve edebiyat dersi denince genellikle aklımıza kitap okumak ya da yazı yazmak gelir. Oysaki bu dersler farklı disiplinleri içinde barındırır. Okuma, yazma, dinleme, konuşma. Bunlar masanın ayakları gibidir. Hepsine de ihtiyaç vardır. Biri ya da ikisi ilginizi daha çok çekiyor olabilir, belki de onlarda daha başarılısınızdır; ancak edebiyat bir bütündür ve her şeye rağmen bu dört unsur birbirinden ayrı düşünülemez. İlk ve ortaokulda Türkçe dersi gören öğrencilerimiz lise döneminde edebiyatla da tanışmaktadır. “Dil ve Anlatım”, “Türk Edebiyatı” adındaki iki ders geçtiğimiz yıldan itibaren “Türk Dili ve Edebiyatı” halinde tek derse dönüştürüldü. Tıpkı eski yıllarda olduğu gibi. Ancak bugünkü konumuz o değil. Bugün Türkçe veya edebiyat derslerindeki metin okuma, yorumlama konusuna kısaca değinmek istiyorum. Bazı sınıflarda ya da bazı öğrenci gruplarıyla işlediğim ders ya da yaptığım çalışmalar kolaylıkla ilerliyor. Bazı sınıflarda ise aynı verimi alamıyorum. Peki, ama neden? ...
Yazının devamı »

Gamsız'ın Ölümü

Resim
Reşat Nuri Güntekin'in beğeniyle bir o kadar da hüzünle okuduğum hikâyelerinden biridir "Gamsız'ın Ölümü". Aşağıdaki metin 11. sınıf kitabında yer alıyor olsa da her kademeden öğrenci hemen hemen aynı ilgi ve hüzünle okur bu parçayı. Sınıfta rahatlıkla okunup işlenecek metinlerden biridir. Üzerine söylenecek o kadar çok şey var ki sınıf içerisinde öğrencilerle birlikte hangi rüzgârlarla nerelere savrulacağınızı asla bilemezsiniz. Her sınıfın, her öğrencinin muhayyilesinde ya da hayatının bir noktasında ona eşlik etmiş bir "Gamsız" mutlaka vardır. Bu sebeple  hikâyeyi buraya da almak istedim. GAMSIZ’IN ÖLÜMÜ O sabah, ana mektebinin bahçesinde fevkalâde bir telaş ve canlılık vardı. Talebe bayramı günüydü. İlk ve orta mektepler, kafile kafile marşlar söyleyerek sokaklardan geçiyor, şehrin uzak mesirelerine dağılıyorlardı. En ihtiyar talebesi altı yaşında olan bu ana mektebinin o kadar uzaklara götürülmesine imkân yoktu. Onlar, bayramlarını -kendi min...
Yazının devamı »

Cönk nedir?

Resim
Pek çok şeyi not aldığınız küçük bir “akıl defteri”niz var mı? Özellikle eskiden bu tür defterler daha çokmuş tabii. Büyüklerimiz adres, ilaç ismi, beğendiği bir dörtlük, bazen bir dua, hatta bir yemek tarifini yazarmış defterlerine. Bir de şiir defterleri var tabii. Özellikle genç kızların beğendiği söz ve şiirleri yazıp büyük bir özenle sakladığı… Teknoloji çağında bilgisayar, tablet, cep telefonu varken bunlar hâlâ duruyor mu, demeyin. Ben de zaman zaman özellikle kız öğrencilerimde bu “şiir defter”lerinden gördüğüm için yazabiliyorum bunları. Ya siz, sizin de bir şiir defteriniz var mı? Yukarıdaki  defterin halk edebiyatındaki "cönk"le benzerlikleri neler? İşte günümüzün bu “akıl” ya da “şiir” defterlerinin bir benzeri halk edebiyatında da yer almakta. Edebi ürün olarak andığımız bu defterlerin özel bir de adı var. Bu defterlere “cönk” diyoruz. Üniversite sınav sorularında bile yer almış. Siz de “Cönk nedir?” diye merak ediyorsanız: “Halk edebiyatında ...
Yazının devamı »

Şimdi Kuşa Benzedin

Resim
Herkese Merhaba, Bugün aslında farklı bir başlıkla sizlerle birlikte olmayı planlıyordum; ama işler değişti. Bir iki gün önce sosyal medyada – özellikle twitter'da – tartışılan konuyu görünce ben de konu hakkındaki fikirlerimi dile getirmek istedim. Nasreddin Hoca’nın bir fıkrası (!) üzerine yapılan bir değerlendirmeydi. Şöyle ki: Muhtemelen bir ilkokul kitabından bir fotoğraf paylaşılmış ve bunun üzerine yorumlar yapılmış. Fotoğrafta aşağıdaki fıkra yer almakta: Yorum yapan kişiler çocuk kitaplarında yer alan bu tür metinlerin çocukların psikolojisini bozacağından söz etmiş. Bu tip metinleri okuyan çocukların ileride hayvanlara kötü davranacağı hakkında birtakım sözler sarf edilmiş. Tabii ki twitlerin bir kısmı “yayınevini kapatalım”, “bu metinleri yasaklayalım” tarzında. Bunun “Nasreddin Hoca” fıkrası olarak pek çok kitapta yer aldığından çoğu kişinin haberi yok anlaşılan. Muhtemelen Hoca’mızın meşhur fıkralarının yanında bu, epey arkada kalmış; bu sebeple d...
Yazının devamı »