Kitap seçimi

Bildiğiniz gibi son yıllarda en çok tartışılan konulardan biri de öğrenciye ödev verilmeli mi verilmemeli mi? Herkes kendi açısından durumu değerlendiriyor ve soruya olumlu ya da olumsuz bir cevap veriyor. Tabii ki bu durum eğitimciler, öğrenciler ve veliler tarafından farklı yönleriyle ele alınıyor. Verilen ödevin niteliği, öğrencinin hazır bulunuşluk düzeyi de performansın kalitesini etkiliyor. Hele performans değerlendirmeye kitap okuma da dâhil edilmişse “kitap seçimi” ayrı bir önem kazanıyor.

Devir hızla değişmekte. “Gelişiyor” demek uygun mudur bilmem. Teknolojinin olumlu tarafları olduğu gibi olumsuz yönleri de var.

Teknolojik gelişme, bireyselleşme; eğitime dolayısıyla Türkçe ve edebiyat derslerine de yansıyor. Turgay Fişekçi 1956 doğumlu. Kitap “okuma”yla tanışması ortaokul yıllarına dayanıyor. Bir bakalım:

“Okulda veya aile çevremde kitap okumayla ilgili bir alışkanlık ya da beni özendirecek hiçbir itici etmenle karşılaşmadım. Yedinci sınıfın yarıyıl tatiline girerken, Türkçe öğretmenimiz bir ödev verdi bize. ‘Tatilinizde Yaşar Kemal’in İnce Memed’ini okuyacaksınız,’ dedi. Hepimiz okuduk elbette. Böylelikle İnce Memed, benim okuduğum ilk kitap oldu. Belki o yaş için fazla uygun bir kitap değildi; ama öğretmenimiz bunu uygun görmüştü.”
(Turgay Fişekçi, Bir Ustanın Gözünden Edebiyatın Eğitimdeki Yansımaları, Keçi-İnadına Edebiyat, Yaz 2014/1)


Yukarıdaki satırlarda dikkatimi çeken noktalar:

*Çevresinde okuma alışkanlığı kazandıracak bir etmenle karşılaşmamış
*Verilen kitabı tüm öğrenciler okumuş
*7. sınıfa gidiyor ve okuduğu ilk kitap “İnce Memed”

1960 yıllardan günümüze gelelim.

“Çocuğunuz sizi okurken görürse o da kitap okur.” cümlesi ne kadar doğrudur kararı size bırakıyorum. Yukarıdaki örnekte de gördüğümüz üzere okumanın “şart”ı ailede değil. Önemli yer tuttuğu su götürmez bir gerçek; ancak “şart”  olmadığı da belli.
Günümüz gençlerinin eskiye göre bambaşka bir görenekle büyüdüğünü göz önüne alacak olursak özellikle alt gelir grubuna ait bazı aile çocuklarının: “Aman hocam evde kimse okumuyo. Okumak iyi bi şey olsaydı önce onlar okurdu. Zaten okumakla da adam olunmuyo.” sözleriyle karşılaşma ihtimali  de söz konusu.

Öğretmen tarafından önerilen kitabın herkes tarafından okunması da takdire şayan bir durum. Özellikle günümüzde okulda önerilen kitaplar için imdada “Google Amca” yetişiyor. Kitap özetlerinin bulunduğu siteler, e-ödev siteleri sayesinde ödevler hazırlanıyor, kitaplar “okunmuş gibi” yapılıyor. Çünkü artık hemen hiç kimsenin beklemeye, zaman kaybetmeye vakti yok. Bunu önleyebilmek adına öğretmenler de farklı yöntemler geliştirmeye çalışıyor; çünkü kimse okumazsa, okuduğunu, dinlediğini anlamazsa uzun vadede hâl-i pürmelâlimiz ne olur bilinmez.



Öğrenciler onlara önerilen “bir” kitabı okumayı pek de tercih etmiyorlar artık. Önerilen pek çok kitap arasından tercih yapmak onlara biraz daha cazip geliyor. En azından seçtikleri kitabı “okuma” şansları artıyor ve böyle bir durumda performans çalışmasını “kendileri” hazırlamak için daha istekli oluyorlar. Ancak burada da iş öğretmene düşüyor. Öğrencilerin sosyo-ekonomik durumu, kültürel birikimleri, yaş grubu, ilgi alanları gibi pek çok faktör kitap seçimini etkiliyor. Öğretmenin tüm bunları göz önünde bulundurarak bir kitap öneri listesi hazırlaması gerekiyor. “Şunu okuyun, ödevi şöyle yapın” demek artık pek geçerli değil.

Eser seçimiyle ilgili olarak aşağıdaki alıntıyı ve Yekta Kopan’ın iki yazısını sizlerle paylaşmak isterim.

“Notos’un iki defa yaptığı bu değerlendirmede, çok kıymetli yazarlarımızın ve hocalarımızın okuma listesi önerilerinde 100 Temel Eser’in dışına pek çıkmadıkları görülmüştür.”
(Mehmet Aksoy, Eğitimcinin ev ödevi, Keçi-İnadına Edebiyat, Yaz 2014/1)  
Yekta Kopan yazıları:
“Kitapyasaklamak…”
“İlkokul öğretmenim…”

Artık veli de öğrenci de dünya da değişti. Eğitim sistemi ve çalışanları da bu değişime ayak uydurmaya çalışıyor. Kim bilir belki artık İnce Memed bile eski Memed değildir. Ama yine de umudumuzu kaybetmeyelim. Yaşar Kemal’in de dediği gibi



Bu Haftaki Tercihleriniz

Devrik cümle anlatım bozukluğu mudur?

Resim
Bugün kafaları karıştıran bir konuyu seçtim. Kafaları karıştıran diyorum; çünkü “Devrik cümle anlatım bozukluğu mudur?” sorusuna bazı kişiler “Evet” bazıları da “Hayır” cevabını veriyor. Peki, bunun doğrusu nedir? Devrik cümle anlatım bozukluğu sebebi midir bakalım. Önceki yazılarımda da değinmiştim. Bazı konular farklı görüşlere fazlasıyla açık. Yararlandığınız kaynağa göre anlatımınız ya da cevabınız şekil alabiliyor. Şöyle ki: Her dilin belli kuralları, söz dizimi vardır. Tıpkı trafik kuralları ya da futbol kuralları gibi. Dili kullanan kişilerin de bu kurallara uyması gerekir. Böylelikle dil, dolayısıyla kültür, varlığını idame ettirir. Dilimizde de yüklem dediğimiz bölüm cümlenin sonunda bulunur . “ Dün akşam beni aramış .” örneğinde olduğu gibi. Ancak biz bunu günlük kullanımda “ Dün akşam aramış beni ” şeklinde de kullanabiliriz. İkinci cümle “ devrik cümle ”dir; ama cümlede anlatım bozukluğu yoktur . Cümlenin “devrik” olması, onda “anlatım bozukluğu” olduğunu gö...
Yazının devamı »

Türkçe ve edebiyat derslerinde metin yorumu

Resim
Türkçe ve edebiyat dersi denince genellikle aklımıza kitap okumak ya da yazı yazmak gelir. Oysaki bu dersler farklı disiplinleri içinde barındırır. Okuma, yazma, dinleme, konuşma. Bunlar masanın ayakları gibidir. Hepsine de ihtiyaç vardır. Biri ya da ikisi ilginizi daha çok çekiyor olabilir, belki de onlarda daha başarılısınızdır; ancak edebiyat bir bütündür ve her şeye rağmen bu dört unsur birbirinden ayrı düşünülemez. İlk ve ortaokulda Türkçe dersi gören öğrencilerimiz lise döneminde edebiyatla da tanışmaktadır. “Dil ve Anlatım”, “Türk Edebiyatı” adındaki iki ders geçtiğimiz yıldan itibaren “Türk Dili ve Edebiyatı” halinde tek derse dönüştürüldü. Tıpkı eski yıllarda olduğu gibi. Ancak bugünkü konumuz o değil. Bugün Türkçe veya edebiyat derslerindeki metin okuma, yorumlama konusuna kısaca değinmek istiyorum. Bazı sınıflarda ya da bazı öğrenci gruplarıyla işlediğim ders ya da yaptığım çalışmalar kolaylıkla ilerliyor. Bazı sınıflarda ise aynı verimi alamıyorum. Peki, ama neden? ...
Yazının devamı »

Cönk nedir?

Resim
Pek çok şeyi not aldığınız küçük bir “akıl defteri”niz var mı? Özellikle eskiden bu tür defterler daha çokmuş tabii. Büyüklerimiz adres, ilaç ismi, beğendiği bir dörtlük, bazen bir dua, hatta bir yemek tarifini yazarmış defterlerine. Bir de şiir defterleri var tabii. Özellikle genç kızların beğendiği söz ve şiirleri yazıp büyük bir özenle sakladığı… Teknoloji çağında bilgisayar, tablet, cep telefonu varken bunlar hâlâ duruyor mu, demeyin. Ben de zaman zaman özellikle kız öğrencilerimde bu “şiir defter”lerinden gördüğüm için yazabiliyorum bunları. Ya siz, sizin de bir şiir defteriniz var mı? Yukarıdaki  defterin halk edebiyatındaki "cönk"le benzerlikleri neler? İşte günümüzün bu “akıl” ya da “şiir” defterlerinin bir benzeri halk edebiyatında da yer almakta. Edebi ürün olarak andığımız bu defterlerin özel bir de adı var. Bu defterlere “cönk” diyoruz. Üniversite sınav sorularında bile yer almış. Siz de “Cönk nedir?” diye merak ediyorsanız: “Halk edebiyatında ...
Yazının devamı »

Gamsız'ın Ölümü

Resim
Reşat Nuri Güntekin'in beğeniyle bir o kadar da hüzünle okuduğum hikâyelerinden biridir "Gamsız'ın Ölümü". Aşağıdaki metin 11. sınıf kitabında yer alıyor olsa da her kademeden öğrenci hemen hemen aynı ilgi ve hüzünle okur bu parçayı. Sınıfta rahatlıkla okunup işlenecek metinlerden biridir. Üzerine söylenecek o kadar çok şey var ki sınıf içerisinde öğrencilerle birlikte hangi rüzgârlarla nerelere savrulacağınızı asla bilemezsiniz. Her sınıfın, her öğrencinin muhayyilesinde ya da hayatının bir noktasında ona eşlik etmiş bir "Gamsız" mutlaka vardır. Bu sebeple  hikâyeyi buraya da almak istedim. GAMSIZ’IN ÖLÜMÜ O sabah, ana mektebinin bahçesinde fevkalâde bir telaş ve canlılık vardı. Talebe bayramı günüydü. İlk ve orta mektepler, kafile kafile marşlar söyleyerek sokaklardan geçiyor, şehrin uzak mesirelerine dağılıyorlardı. En ihtiyar talebesi altı yaşında olan bu ana mektebinin o kadar uzaklara götürülmesine imkân yoktu. Onlar, bayramlarını -kendi min...
Yazının devamı »

Şimdi Kuşa Benzedin

Resim
Herkese Merhaba, Bugün aslında farklı bir başlıkla sizlerle birlikte olmayı planlıyordum; ama işler değişti. Bir iki gün önce sosyal medyada – özellikle twitter'da – tartışılan konuyu görünce ben de konu hakkındaki fikirlerimi dile getirmek istedim. Nasreddin Hoca’nın bir fıkrası (!) üzerine yapılan bir değerlendirmeydi. Şöyle ki: Muhtemelen bir ilkokul kitabından bir fotoğraf paylaşılmış ve bunun üzerine yorumlar yapılmış. Fotoğrafta aşağıdaki fıkra yer almakta: Yorum yapan kişiler çocuk kitaplarında yer alan bu tür metinlerin çocukların psikolojisini bozacağından söz etmiş. Bu tip metinleri okuyan çocukların ileride hayvanlara kötü davranacağı hakkında birtakım sözler sarf edilmiş. Tabii ki twitlerin bir kısmı “yayınevini kapatalım”, “bu metinleri yasaklayalım” tarzında. Bunun “Nasreddin Hoca” fıkrası olarak pek çok kitapta yer aldığından çoğu kişinin haberi yok anlaşılan. Muhtemelen Hoca’mızın meşhur fıkralarının yanında bu, epey arkada kalmış; bu sebeple d...
Yazının devamı »