Edebiyat nedir?


Merhaba Sevgili Edebiyat Dostları,

Bloğumun edebiyat hakkındaki ilk yazısı doğal olarak edebiyatın tanımı üzerine.
Sizlere “Edebiyat nedir?”sorusunu yönelttiğimde muhtemelen hepinizden farklı cevaplar alacağım. Hepiniz kendi eğitiminize, anlayışınıza hatta ilgi alanlarınıza göre edebiyatın kendinizce bir tarifini yapacaksınız.
Merak etmeyin. Yapacağınız tanımlar kendi içinde bir tutarlılığa sahipse birçoğu kabul görür. Çünkü edebiyata hepimiz kendi penceremizden bakıyoruz. Bu da doğal olarak farklılığı getiriyor.

Peki, edebiyatın kuralları yok mudur? Herkese göre değişen bir şeyse ortak paydada nasıl buluşulur, diyorsanız doğru yerdesiniz. Her yazımda bir ya da birkaç paragraftan belki de bir haberden yola çıkarak edebiyatın bir yönüne değineceğiz. Zaman zaman aynı konuya farklı pencerelerden bakacağız belki. Yeter ki önyargılı olmayalım, biraz sabır gösterelim.


“Edebiyata âhlâki bir mânâ yükleyenler; edebiyatı bir eğitim ve öğretim vasıtası olarak görenler; dile bağlayarak tarif edenler; estetiğe ve edebi mahsullere bağlayanlar; edebiyatı sosyal bir müessese olarak kabul edenler; milli bir hadise olarak değerlendirenler; tarihe bağlayanlar; kültüre bağlayanlar; edebiyatın faydasız bir iş olduğunu savunarak, bu yönde tanım geliştirenler; edebiyat kelimesinin ne kadar yaygın anlamları kapsadığını ifade eder. incelenecek başka eserlerde, edebiyatın farklı yönleri, tanım cümleleri halinde karşımıza çıkabilir.”
(Selma Zoralioğlu, “Edebiyat Kavramı İçin Yapılan Tariflerin Edebiyat Nazariyatı Açısından İncelenmesi”, Ankara Gazi Üniversitesi, SBE, Master Tezi, 1996, syf.149) 

Yukarıda da bahsedildiği gibi farklı kaynaklarda "edebiyatın farklı yönleri" karşımıza çıkabilir.
Yukarıdakilerden birkaçını maddeleyecek olursam,

EDEBİYAT    
*Bir eğitim vasıtasıdır
*Estetik ürünlerin verildiği bir alandır
*Sosyal bir müessesedir
*Faydasız bir iştir.

 Gördüğünüz gibi herkes edebiyatı kendi bakış açısından değerlendirmiş ve farklı yönlerden ele almış.

“Farklı tanımları olmakla birlikte çoğunlukla ‘olay, düşünce, duygu ve hayallerin dil aracılığıyla sözlü veya yazılı olarak biçimlendirilmesi sanatı’ şeklinde tanımlanan edebiyat ve edebiyatın işlevi, bilim ve sanat çevrelerinde tartışılagelmiştir.”

Edebiyatla ilgili tanımlar çok çeşitli. Birini doğrudan kabul etmek edebiyatın diğer yönlerini göz ardı etmemize yol açabilir. 
Kim bilir belki de edebiyat her şeydir.
Edebiyatın tanımıyla ilgili farklı görüşlere zaman zaman değinmeyi düşünüyorum. Ama şimdilik yukarıdaki şu ifadeyle yetinelim:

EDEBİYAT
OLAY, DÜŞÜNCE, DUYGU VE HAYALLERİN DİL ARACILIĞIYLA SÖZLÜ VEYA YAZILI OLARAK BİÇİMLENDİRİLMESİ SANATIDIR.

Bu Haftaki Tercihleriniz

Devrik cümle anlatım bozukluğu mudur?

Resim
Bugün kafaları karıştıran bir konuyu seçtim. Kafaları karıştıran diyorum; çünkü “Devrik cümle anlatım bozukluğu mudur?” sorusuna bazı kişiler “Evet” bazıları da “Hayır” cevabını veriyor. Peki, bunun doğrusu nedir? Devrik cümle anlatım bozukluğu sebebi midir bakalım. Önceki yazılarımda da değinmiştim. Bazı konular farklı görüşlere fazlasıyla açık. Yararlandığınız kaynağa göre anlatımınız ya da cevabınız şekil alabiliyor. Şöyle ki: Her dilin belli kuralları, söz dizimi vardır. Tıpkı trafik kuralları ya da futbol kuralları gibi. Dili kullanan kişilerin de bu kurallara uyması gerekir. Böylelikle dil, dolayısıyla kültür, varlığını idame ettirir. Dilimizde de yüklem dediğimiz bölüm cümlenin sonunda bulunur . “ Dün akşam beni aramış .” örneğinde olduğu gibi. Ancak biz bunu günlük kullanımda “ Dün akşam aramış beni ” şeklinde de kullanabiliriz. İkinci cümle “ devrik cümle ”dir; ama cümlede anlatım bozukluğu yoktur . Cümlenin “devrik” olması, onda “anlatım bozukluğu” olduğunu gö...
Yazının devamı »

Türkçe ve edebiyat derslerinde metin yorumu

Resim
Türkçe ve edebiyat dersi denince genellikle aklımıza kitap okumak ya da yazı yazmak gelir. Oysaki bu dersler farklı disiplinleri içinde barındırır. Okuma, yazma, dinleme, konuşma. Bunlar masanın ayakları gibidir. Hepsine de ihtiyaç vardır. Biri ya da ikisi ilginizi daha çok çekiyor olabilir, belki de onlarda daha başarılısınızdır; ancak edebiyat bir bütündür ve her şeye rağmen bu dört unsur birbirinden ayrı düşünülemez. İlk ve ortaokulda Türkçe dersi gören öğrencilerimiz lise döneminde edebiyatla da tanışmaktadır. “Dil ve Anlatım”, “Türk Edebiyatı” adındaki iki ders geçtiğimiz yıldan itibaren “Türk Dili ve Edebiyatı” halinde tek derse dönüştürüldü. Tıpkı eski yıllarda olduğu gibi. Ancak bugünkü konumuz o değil. Bugün Türkçe veya edebiyat derslerindeki metin okuma, yorumlama konusuna kısaca değinmek istiyorum. Bazı sınıflarda ya da bazı öğrenci gruplarıyla işlediğim ders ya da yaptığım çalışmalar kolaylıkla ilerliyor. Bazı sınıflarda ise aynı verimi alamıyorum. Peki, ama neden? ...
Yazının devamı »

Cönk nedir?

Resim
Pek çok şeyi not aldığınız küçük bir “akıl defteri”niz var mı? Özellikle eskiden bu tür defterler daha çokmuş tabii. Büyüklerimiz adres, ilaç ismi, beğendiği bir dörtlük, bazen bir dua, hatta bir yemek tarifini yazarmış defterlerine. Bir de şiir defterleri var tabii. Özellikle genç kızların beğendiği söz ve şiirleri yazıp büyük bir özenle sakladığı… Teknoloji çağında bilgisayar, tablet, cep telefonu varken bunlar hâlâ duruyor mu, demeyin. Ben de zaman zaman özellikle kız öğrencilerimde bu “şiir defter”lerinden gördüğüm için yazabiliyorum bunları. Ya siz, sizin de bir şiir defteriniz var mı? Yukarıdaki  defterin halk edebiyatındaki "cönk"le benzerlikleri neler? İşte günümüzün bu “akıl” ya da “şiir” defterlerinin bir benzeri halk edebiyatında da yer almakta. Edebi ürün olarak andığımız bu defterlerin özel bir de adı var. Bu defterlere “cönk” diyoruz. Üniversite sınav sorularında bile yer almış. Siz de “Cönk nedir?” diye merak ediyorsanız: “Halk edebiyatında ...
Yazının devamı »

Gamsız'ın Ölümü

Resim
Reşat Nuri Güntekin'in beğeniyle bir o kadar da hüzünle okuduğum hikâyelerinden biridir "Gamsız'ın Ölümü". Aşağıdaki metin 11. sınıf kitabında yer alıyor olsa da her kademeden öğrenci hemen hemen aynı ilgi ve hüzünle okur bu parçayı. Sınıfta rahatlıkla okunup işlenecek metinlerden biridir. Üzerine söylenecek o kadar çok şey var ki sınıf içerisinde öğrencilerle birlikte hangi rüzgârlarla nerelere savrulacağınızı asla bilemezsiniz. Her sınıfın, her öğrencinin muhayyilesinde ya da hayatının bir noktasında ona eşlik etmiş bir "Gamsız" mutlaka vardır. Bu sebeple  hikâyeyi buraya da almak istedim. GAMSIZ’IN ÖLÜMÜ O sabah, ana mektebinin bahçesinde fevkalâde bir telaş ve canlılık vardı. Talebe bayramı günüydü. İlk ve orta mektepler, kafile kafile marşlar söyleyerek sokaklardan geçiyor, şehrin uzak mesirelerine dağılıyorlardı. En ihtiyar talebesi altı yaşında olan bu ana mektebinin o kadar uzaklara götürülmesine imkân yoktu. Onlar, bayramlarını -kendi min...
Yazının devamı »

Şimdi Kuşa Benzedin

Resim
Herkese Merhaba, Bugün aslında farklı bir başlıkla sizlerle birlikte olmayı planlıyordum; ama işler değişti. Bir iki gün önce sosyal medyada – özellikle twitter'da – tartışılan konuyu görünce ben de konu hakkındaki fikirlerimi dile getirmek istedim. Nasreddin Hoca’nın bir fıkrası (!) üzerine yapılan bir değerlendirmeydi. Şöyle ki: Muhtemelen bir ilkokul kitabından bir fotoğraf paylaşılmış ve bunun üzerine yorumlar yapılmış. Fotoğrafta aşağıdaki fıkra yer almakta: Yorum yapan kişiler çocuk kitaplarında yer alan bu tür metinlerin çocukların psikolojisini bozacağından söz etmiş. Bu tip metinleri okuyan çocukların ileride hayvanlara kötü davranacağı hakkında birtakım sözler sarf edilmiş. Tabii ki twitlerin bir kısmı “yayınevini kapatalım”, “bu metinleri yasaklayalım” tarzında. Bunun “Nasreddin Hoca” fıkrası olarak pek çok kitapta yer aldığından çoğu kişinin haberi yok anlaşılan. Muhtemelen Hoca’mızın meşhur fıkralarının yanında bu, epey arkada kalmış; bu sebeple d...
Yazının devamı »